Press Freedom Index 2024 – Reporters Without Borders (RSF)
Πτώση 10 θέσεων καταγράφει η Κύπρος στη φετινή κατάταξη του RSF για την Ελευθερία του Τύπου και εξακολουθεί να κατατάσσεται στην κατηγορία των “προβληματικών” χωρών. Σημειώνει μάλιστα, τη 2η μεγαλύτερη πτώση από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πίσω από τη Σλοβακία που υποχώρησε 12 θέσεις), ενώ την ίδια ώρα άλλες χώρες με πολύ πιο προβληματικές συνθήκες σημειώνουν αισθητή βελτίωση (π.χ. Βουλγαρία, Πολωνία, Ρουμανία), και βρίσκεται στις χαμηλότερες θέσεις της κατάταξης των κρατών-μελών (24η από 27 χώρες).
Το Press Freedom Index έχει ως σκοπό τη σύγκριση του επιπέδου ελευθερίας που απολαμβάνουν οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ σε 180 χώρες/ελεγχόμενες περιοχές ή εδάφη και περιγράφει τις δυνατότητες επιλογής, παραγωγής και διανομής ειδήσεων στο κοινό, ανεξάρτητα από πολιτικές, οικονομικές, νομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις, και χωρίς να προκύπτουν οποιεσδήποτε απειλές για τη φυσική και ψυχολογική τους ασφάλεια.
Για το 2024, η Κύπρος, με συνολική βαθμολογία 63.14 κατατάσσεται στη 65η θέση και για ακόμη μια χρονιά στις “προβληματικές” χώρες από το σύνολο των 180 χωρών/ελεγχόμενων εδαφών (κατατάσσεται στην 22η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης), σημειώνοντας τις εξής βαθμολογίες:
Πολιτικό Πλαίσιο: 55.80 (61η θέση)
Η ‘εκθεση αναφέρει ότι αν και η σωματική ακεραιότητα και η ασφάλεια των δημοσιογράφων δεν απειλούνται, τα ΜΜΕ δέχονται λεκτικές επιθέσεις από πολιτικούς, γεγονός που συμβάλλει στην παρεμπόδιση της ελευθερίας της έκφρασης. Οι άτυπες σχέσεις μεταξύ πολιτικών και ιδιοκτητών μέσων ενημέρωσης ενισχύουν την άμεση παρέμβαση στο δημοσιογραφικό έργο, όπως και η ευρέως διαδεδομένη αίσθηση καθήκοντος και πίστης προς την κυβέρνηση για το Κυπριακό. Η κυβέρνηση διορίζει το διοικητικό συμβούλιο του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα (ΡΙΚ).
Οικονομικό Πλαίσιο: 47.44 (73η θέση)
Η περιορισμένη διαφημιστική αγορά και η πρόσφατη οικονομική κρίση έχουν κάνει τα ΜΜΕ πιο ευάλωτα στην επιρροή των εμπορικών συμφερόντων. Πολλοί ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης έχουν άλλα επιχειρηματικά ενδιαφέροντα και ασχολούνται άμεσα με την πολιτική. Η εξάρτηση των μέσων ενημέρωσης στη διαφήμιση και την οικονομική υποστήριξη έχει αυξήσει την επιρροή του ιδιωτικού τομέα στο δημοσιογραφικό/εκδοτικό περιεχόμενο.
Νομικό Πλαίσιο: 67.90 (66η θέση)
Η συκοφαντική δυσφήμιση δεν αποτελεί ποινικό αδίκημα, αλλά ο Γενικός Εισαγγελέας μπορεί να εγκρίνει ποινικές διαδικασίες εναντίον ενός μέσου ενημέρωσης. Υπάρχουν δικλίδες ασφαλείας για την προστασία των πηγών και εγγυάται η συντακτική αυτονομία, αλλά οι μηχανισμοί ή οι διαδικασίες για την προστασία των δημοσιογράφων και την αποφυγή πολιτικών παρεμβάσεων είναι περιορισμένες. Ο νόμος προστατεύει τις ιδιωτικές επικοινωνίες, αλλά δεν υπάρχουν σαφείς κανόνες για τη χρήση συσκευών παρακολούθησης για λόγους εθνικής ασφάλειας. Οι αγωγές για συκοφαντική δυσφήμιση συμβάλλουν στην αυτολογοκρισία και αποθαρρύνουν την ερευνητική δημοσιογραφία.
Κοινωνικοπολιτισμικό Πλαίσιο: 55.40 (111η θέση)
Το Κυπριακό είναι ταμπού και όλοι οι δημοσιογράφοι “απαιτείται” να είναι πιστοί στο αφήγημα του κράτους. Όσοι αμφισβητούν την κρατική γραμμή, συχνά χαρακτηρίζονται ως “προδότες”. Υπάρχουν επίσης απαγορευμένοι όροι για χρήση που σχετίζονται με το Κυπριακό.
Ασφάλεια: 89.19 (42η θέση)
Υπάρχουν περιστατικά λεκτικών επιθέσεων από κρατικούς αξιωματούχους κατά των ΜΜΕ, που θίγουν την ελευθερία της έκφρασης. Αν και δεν υπάρχουν σοβαρές σωματικές απειλές ή επιθέσεις, οι δημοσιογράφοι συχνά πέφτουν θύματα διαδικτυακής παρενόχλησης. Υπάρχουν καταγγελίες για παρακολουθήσεις και παραβίαση συσκευών/ηλεκτρονικών αρχείων ενός δημοσιογράφου που δημοσίευσε ένα βιβλίο για τη διαφθορά (αναφέρεται στον Μακάριο Δρουσιώτη), χωρίς η αστυνομική έρευνα να αποφέρει ποτέ κάποιο αποτέλεσμα.
Η συνοπτική περιγραφή της κατάστασης που επικρατεί στην Κύπρο το 2024, από το RSF είναι η εξής:
Ενώ η ελευθερία του Τύπου διασφαλίζεται από το σύνταγμα, η κυβέρνηση, η Ορθόδοξη Εκκλησία και τα επιχειρηματικά συμφέροντα έχουν σημαντική επιρροή στα ΜΜΕ. Η μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ.
Γενική κατάταξη των χωρών για το 2024 (full index: Index | RSF)
1. Norway (91.89)
2. Denmark (89.60)
3. Sweden (88.32)
4. Netherlands (87.73)
5. Finland (86.55)
…
63. Malawi (64.46)
64. Sierra Leone (64.27)
65. Cyprus (63.14)
66. Argentina (63.13)
67. Hungary (62.98)
…
176. Iran (21.30)
177. North Korea (20.66)
178. Afghanistan (19.09)
179. Syria (17.41)
180. Eritrea (16.64)
Κατηγοριοποίηση κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Κατάταξη κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
| Rank | Country | Press Freedom Score | Global Rank +/- 2023 |
| 1 | Denmark | 89.6 | +1 |
| 2 | Sweden | 88.32 | +1 |
| 3 | Netherlands | 87.73 | +2 |
| 4 | Finland | 86.55 | =0 |
| 5 | Estonia | 86.44 | +2 |
| 6 | Portugal | 85.90 | +2 |
| 7 | Ireland | 85.59 | -6 |
| 8 | Germany | 83.84 | +11 |
| 9 | Luxembourg | 83.80 | +9 |
| 10 | Latvia | 82.90 | +4 |
| 11 | Lithuania | 81.73 | -6 |
| 12 | Belgium | 81.49 | +15 |
| 13 | Czech Republic | 80.14 | -3 |
| 14 | France | 78.65 | +3 |
| 15 | Slovakia | 76.03 | -12 |
| 16 | Spain | 76.01 | +6 |
| 17 | Austria | 74.69 | -3 |
| 18 | Slovenia | 72.60 | +8 |
| 19 | Italy | 69.80 | -5 |
| 20 | Poland | 69.17 | +10 |
| 21 | Croatia | 68.79 | -6 |
| 22 | Romania | 68.45 | +4 |
| 23 | Bulgaria | 65.32 | +12 |
| 24 | Cyprus | 63.14 | -10 |
| 25 | Hungary | 62.98 | +5 |
| 26 | Malta | 60.96 | +11 |
| 27 | Greece | 57.15 | +19 |
Οι βαθμολογίες προκύπτουν από την αξιολόγηση 5 δεικτών, οι οποίοι βαθμολογούνται από το 0 (χαμηλότερο επίπεδο) μέχρι το 100 (υψηλότερο επίπεδο ελευθερίας του Τύπου), από ειδικούς στον τομέα των ΜΜΕ (ακαδημαϊκούς, ερευνητές, δημοσιογράφους κλπ.):
[1] Πολιτικό Πλαίσιο
– Ο βαθμός υποστήριξης και σεβασμού της αυτονομίας των ΜΜΕ έναντι των πολιτικών πιέσεων από το κράτος ή/και άλλους πολιτικούς παράγοντες.
– Το επίπεδο αποδοχής μιας ποικιλίας δημοσιογραφικών προσεγγίσεων που να ικανοποιούν τα επαγγελματικά πρότυπα.
– Ο βαθμός υποστήριξης των ΜΜΕ στον ρόλο τους να υποχρεώνουν τους πολιτικούς και την κυβέρνηση να λογοδοτούν για το δημόσιο συμφέρον.
[2] Νομικό Πλαίσιο
– Ο βαθμός στον οποίο οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ είναι ελεύθερα να εργάζονται χωρίς λογοκρισία ή νομικές κυρώσεις ή υπερβολικούς περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης.
– Η ικανότητα πρόσβασης σε πληροφορίες χωρίς διακρίσεις μεταξύ δημοσιογράφων και η ικανότητα προστασίας των πηγών.
– Η παρουσία ή η απουσία ατιμωρησίας των υπεύθυνων για πράξεις βίας κατά των δημοσιογράφων.
[3] Οικονομικό Πλαίσιο
– Οικονομικοί περιορισμοί που συνδέονται με τις κυβερνητικές πολιτικές (δυσκολία στην εγκαθίδρυση ΜΜΕ, ευνοιοκρατία στην κατανομή των κρατικών επιδοτήσεων, διαφθορά).
– Οικονομικοί περιορισμοί που συνδέονται με μη-κρατικούς φορείς (διαφημίσεις και εμπορικές συμφωνίες).
– Οικονομικοί περιορισμοί που συνδέονται με ιδιοκτήτες ΜΜΕ που επιδιώκουν να προωθήσουν ή να υπερασπιστούν τα επιχειρηματικά τους συμφέροντα.
[4] Κοινωνικοπολιτισμικό Πλαίσιο
– Κοινωνικοί περιορισμοί που προκύπτουν από την απαξίωση και τις επιθέσεις στον Τύπο με βάση ζητήματα φύλου, τάξης, εθνικότητας και θρησκείας.
– Πολιτιστικοί περιορισμοί (πίεση στους δημοσιογράφους να μην αμφισβητούν ορισμένα προπύργια εξουσίας ή επιρροής ή/και να μην καλύπτουν ορισμένα θέματα επειδή είναι αντίθετα στην κυρίαρχη κουλτούρα της χώρας).
[5] Ασφάλεια
– Πρόκληση σωματικής βλάβης σε δημοσιογράφους (δολοφονία, βία, σύλληψη, κράτηση, εξαφάνιση, απαγωγή, κλπ.).
– Πρόκληση ψυχολογικής/συναισθηματικής βλάβης σε δημοσιογράφους (εκφοβισμός, παρενόχληση, παρακολούθηση, διαρροή προσωπικών πληροφοριών με κακόβουλη πρόθεση, κλπ.).
– Επαγγελματική βλάβη (απώλεια εργασίας, κατάσχεση επαγγελματικού εξοπλισμού, λεηλασία εγκαταστάσεων κλπ.).