First published @LimassolToday
Αντιρρησίας Συνείδησης είναι όποιος για οποιουσδήποτε λόγους, είτε αυτοί είναι θρησκευτικοί, είτε ηθικοί, είτε φιλοσοφικοί, αρνείται την εμπλοκή του στον οποιοδήποτε στρατό.
Σήμερα, ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Αντιρρησιών Συνείδησης που θεσπίστηκε το 1985 και εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 του Μάη με στόχο την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης σχετικά με τις πεποιθήσεις των αντιρρησιών συνείδησης, δημοσιεύω την επιστολή που απέστειλα πέρσι στο Υπουργείο Άμυνας προς υποστήριξη του αιτήματός μου* για αναγνώριση μου ως αντιρρησίας συνείδησης.
Αυτούσια η επιστολή
Δια της παρούσης γνωστοποιώ ότι η συνείδηση, η ηθική μου και οι φιλοσοφικές μου πεποιθήσεις δεν μου επιτρέπουν να συμμετάσχω υπό οποιοδήποτε τρόπο στις δραστηριότητες της Εθνικής Φρουράς. Δηλώνω υπεύθυνα ότι δεν προτίθεμαι να ολοκληρώσω είτε εφεδρική στρατιωτική υπηρεσία, είτε εναλλακτική εφεδρική στρατιωτική υπηρεσία. Νοουμένων των υποχρεώσεων μου, που προκύπτουν έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας, και βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, αιτούμαι την αναγνώρισή μου ως «αντιρρησίας συνείδησης» για τους σκοπούς εκπλήρωσης εναλλακτικής εφεδρικής κοινωνικής υπηρεσίας.
Το δικαίωμα στη συνείδηση διαφυλάσσεται από την «Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» στο Άρθρο 18. Επίσης, το δικαίωμα αναγνώρισης ως αντιρρησίας συνείδησης αναγνωρίζεται από τον «Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ο οποίος εγκαθιδρύει μεταξύ των λαών μια στενότερη ένωση, και τη διασφάλιση ενός ειρηνικού μέλλοντος, στο Άρθρο 10.
[…]
Θεωρώ λοιπόν αν μη τι άλλο, υποχρέωσή μου να συμβάλω με τον οποιοδήποτε δυνατό τρόπο στην οποιαδήποτε προσπάθεια αποτροπής πολέμων, αλλά και ευθύνη μου να συνεισφέρω ουσιαστικά στις διαδικασίες, που θα οδηγήσουν στην ειρήνη στην Κύπρο αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Η αξία της ανθρώπινης ζωής μου είναι αδιαπραγμάτευτη, κάθε άνθρωπος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα σε αυτή, ανεξαρτήτως του οποιουδήποτε παράγοντα. Θεωρώ τον εαυτό μου ένθερμο υπερασπιστή της, όπως επίσης και της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών, την ατομική και συλλογική ελευθερία, και την προσωπική αυτοδιάθεση του κάθε ανθρώπου. Σε ένα μηχανισμό όπως ο στρατός, τέτοιες αξίες – οι οποίες είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια – είναι δύσκολο ως απίθανο να λειτουργήσουν, αλλά αντιθέτως, καταπατώνται και εξευτελίζονται.
Όπως υποδεικνύεται και από κοινωνιολογικές μελέτες επί του στρατού ως κοινωνικού θεσμού, ο τρόπος οργάνωσής του φέρει τεράστιες διαφορές με την πολιτική ζωή. Ο στρατιώτης, είτε αυτός είναι κληρωτός είτε αυτός είναι έφεδρος, εισέρχεται σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι άκρως συγκρουσιακό με το περιβάλλον εντός του οποίου γεννιέται, κοινωνικοποιείται, εργάζεται, μορφώνεται και αναπτύσσεται ως κοινωνικό ον. Μερικά από τα ιδιόμορφα γνωρίσματα του στρατού τα οποία παρατίθενται από τη σχετική βιβλιογραφία (αλλά και που επιβεβαιώνονται από την εμπειρία του καθενός στο στράτευμα) είναι:
- Οι εξουσιαστικοί τύποι που βασίζονται στην απαιτούμενη και αναμενόμενη αυστηρή υπακοή και πειθαρχία
- Η έκδηλη ιεράρχηση ανώτερων και κατώτερων
- Η τυποποιημένη διαδικασία χαιρετισμών προς τους ανώτερους
- Η απόλυτη ρύθμιση της συμπεριφοράς μέσω κανονισμών που ισχύουν τόσο εντός όσο και εκτός της υπηρεσίας
- Η επιβολή τιμωριών στην περίπτωση παράβασης κανόνων
- Η επιδοκιμασία της τήρησης των επιβαλλόμενων κανόνων συμπεριφοράς
- Η παρεμπόδιση και η αποδοκιμασία συμπεριφορών, που απορρέουν από την ατομική πρωτοβουλία αλλά και αντιβαίνουν τον προδιαγεγραμμένο κώδικα.
Επομένως, οι αρχές που ανέφερα πιο πάνω, δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης εκτίμησης εντός του στρατιωτικού περιβάλλοντος.
Ο ευρύτερος τρόπος οργάνωσης του στρατού στηρίζεται την επιδίωξη ή τον προσδιορισμό ειδικών σκοπών και στόχων αντιστοίχως, όπου συνδέονται με την οργανωμένη εφαρμογή βίας μεταξύ εμπόλεμων μερών. Οι στρατοί ανά το παγκόσμιο αποτελούν οργανωμένους θεσμούς/μηχανισμούς οι οποίοι συνδράμουν διαχρονικά στην καταστροφή. Οι πόλεμοι αποτελούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τα παραδείγματα που παρέχονται διαμέσου της παγκόσμιας ανθρώπινης ιστορίας, είναι αμέτρητα και ο καθένας μπορεί να ανατρέξει σε αυτά για να διαπιστώσει τις αρνητικές επιπτώσεις που υφίσταται η ανθρωπότητα από την ύπαρξη ένοπλων δυνάμεων.
Κρίνω ως ιδιαίτερα άστοχη την αντίληψη σχετικά με την προστασία της ανθρώπινης ζωής, την οποία οι στρατοί δήθεν εξυπηρετούν. Πώς υποστηρίζει κανείς, ότι η ανθρώπινη ζωή προστατεύεται, ενώ παράλληλα στόχος είναι η αφαίρεση ζωών από ένα αντίπαλο μέρος; Ο κάθε συμμετέχοντας στον οποιοδήποτε στρατό, θέτει τον εαυτό του σε άμεσο κίνδυνο λόγω της ίδιας του της συμμετοχής. Επίσης, θέτει τον εαυτό του στον κίνδυνο να αφαιρέσει ανθρώπινες ζωές – πάντα υπό το πρόσταγμα της προστασίας των υπολοίπων. Κανένας άνθρωπος δεν δικαιούται να πεθάνει και κανένας πόλεμος δεν πρέπει να πραγματοποιείται. Δεν επιθυμώ να είμαι μέρος αυτής της διαδικασίας.
Αναγνωρίζω την ύπαρξη μιας κυρίαρχης αντίληψης που επικρατεί σχετικά με τον ρόλο της Εθνικής Φρουράς, ο οποίος χαρακτηρίζεται κυρίως ως αμυντικός. Ο «αμυντικός ρεαλισμός» σχετικά με τους στρατούς αποποιεί την Κύπρο από τον ρόλο της ως χώρα που επιδιώκει τη μεγιστοποίηση της ισχύος της μέσω του στρατού. Η μετριοπαθής αυτή αντίληψη θεωρεί πως η Εθνική Φρουρά δεν έχει τάσεις επέκτασης των στρατιωτικών της δυνατοτήτων, παρά μόνο για τους σκοπούς διασφάλισης της ασφάλειας από τις υπάρχουσες εξωτερικές απειλές.
Προσωπικά, τάσσομαι κάθετα εναντίον της εθνοτικής σύγκρουσης και διαίρεσης που λαμβάνει χώρα στην Κύπρο από τη δεκαετία του 1960 και αναγνωρίζω επίσης, ότι η Εθνική Φρουρά είναι ο στρατός που εκπροσωπεί αποκλειστικά πλέον την Ελληνοκυπριακή κοινότητα – μάλιστα αντίστοιχα διατηρεί τον δικό της στρατό η Τουρκοκυπριακή κοινότητα (πάλι για τη διασφάλιση της ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων από εξωτερικές απειλές). Ως εκ τούτου, θεωρώ πως, η ύπαρξη και των δύο στρατών αποτελεί μηχανισμό διατήρησης του διαχωρισμού που υφίσταται μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Μάλιστα, αυτό μπορούν να επιβεβαιώσουν και οι δικές μου προσωπικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια εκπλήρωσης της στρατιωτικής μου θητείας στη βάση των οποίων πλέον υποστηρίζω ότι η Εθνική Φρουρά λειτουργεί καλλιεργώντας τον εθνικισμό και τον ρατσισμό. Ακόμη, χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά ασθενή αντοχή και αποδοχή της διαφορετικότητας, είτε αυτή έγκειται σε θρησκευτικές, φιλοσοφικές ή ηθικές πεποιθήσεις, αλλά ακόμα και σε θέματα σεξουαλικότητας ή φύλου. Ενδεικτικά, στα επισυναπτόμενα της επιστολής μπορείτε να βρείτε βιβλιάριο συνθημάτων που μου χορηγήθηκε κατά την κατάταξη μου στο ΚΕΝ Λεμεσού το 2013 (εκ των οποίων μερικά και αναφωνούσαμε μετά διαταγών).
Περαιτέρω αποδείξεις για τον αρνητικό τρόπο με τον οποίο ο Κυπριακός στρατός επηρεάζει τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και των αντιλήψεων του κάθε ατόμου, περιλαμβάνονται στην Πτυχιακή μου εργασία που διεκπεραίωσα το 2019 με τίτλο «Greek Cypriot Students’ Attitudes toward Turkish Cypriots and the Open Crossing Points across the Green Line», την οποία και επισυνάπτω για δική σας πιο λεπτομερή πληροφόρηση. Συνοπτικά παρουσιάζω κάποια εκ των βασικών συμπερασμάτων που εξήγαγα μέσω της διεξαγωγής μιας πρωτογενούς έρευνας με δείγμα 214 Ελληνοκύπριων φοιτητών που συμμετείχαν με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου και ακόμα 10 που συμμετείχαν στη διαδικασία προσωπικών συνεντεύξεων:
- Η γενικότερη στάση των νεαρών Ε/Κ προς τους Τ/Κ είναι αρνητική (απόψεις, συναισθήματα, συμπεριφορικές τάσεις).
- Οι αρνητικές στάσεις σχετίζονται θετικά με τα χαρακτηριστικά της Αυταρχικής Προσωπικότητας (πολλά εξ’ αυτών εντοπίζονται στον ευρύτερο τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένος ο στρατός)
- Μερικά άτομα διατηρούν πιο επιθετικές στάσεις προς τους Τ/Κ κυρίως όταν δεν έχουν επαφή μαζί με Τ/Κ (οι συνεντεύξεις έδειξαν ότι ο στρατός ήταν ανασταλτικός παράγοντας ως προς την αναζήτηση δικοινοτικών επαφών, αλλά και το ευρύτερο πλαίσιο μέσω του οποίου γίνεται η οποιαδήποτε έμμεση ή άμεση επαφή ευνοεί κυρίως την ανάπτυξη αρνητικών στάσεων), φέρουν χαρακτηριστικά αυταρχικής προσωπικότητας (τα οποία φέρει σε γενικότερες γραμμές το στράτευμα ως θεσμός) και όταν θεωρούν την Τ/Κ πλευρά ως υπεύθυνη για τη διαμόρφωση και τη συνέχιση του Κυπριακού προβλήματος (ο στρατός θεωρεί και προβάλλει τη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ως τον σημαντικότερο εχθρό της Ε/Κ κοινότητας)
- Παρατηρείται μια κυριαρχία εθνικών στερεοτύπων εντός της Ε/Κ κοινότητας, τα οποία προωθούνται και καλλιεργούνται εντός της Εθνικής Φρουράς (πχ. «Οι Ε/Κ έχουν ως μητέρα-πατρίδα την Ελλάδα και οι Τ/Κ την Τουρκία»)
Οι ασκήσεις που πραγματοποιούνται, οι συνθήκες που υπάρχουν στις στρατιωτικές μονάδες και οι αντιλήψεις που η Εθνική Φρουρά προωθεί, δεν μου αφήνουν κανένα περιθώριο να αμφισβητήσω την θέση μου, ότι η οποιαδήποτε στρατιωτική υπηρεσία αποτελεί προετοιμασία για συμμετοχή σε δραστηριότητες, που όπως έχω εξηγήσει με βρίσκουν πλήρως αντίθετο. Συγκεκριμένα, ακόμα και αν αυτές δεν αφορούν την άμεση δολοφονία άλλων ατόμων (λόγω της συμμετοχής τους σε άλλο στρατό), η εμπλοκή του οποιουδήποτε σε οποιαδήποτε υποστηρικτική δραστηριότητα (όπως για παράδειγμα η τροφοδοσία, η επικοινωνία για την εκτέλεση αποστολών κλπ.), αποτελεί εξίσου ανεπίτρεπτη και απάνθρωπη πράξη κατά την κρίση μου, στις οποίες δεν επιθυμώ να συμμετάσχω για τον οποιοδήποτε λόγο, είτε αυτός προκύπτει λόγω πολιτικών, οικονομικών, ή γεωστρατηγικών παραγόντων.
Σε προσωπικό επίπεδο δηλώ μετά βεβαιότητας, ότι η φύση μου ως άνθρωπος, και ενόσω έχω σώας τας φρένας, δεν πρόκειται σε ουδεμία των περιπτώσεων να βλάψω τον οποιοδήποτε συνάνθρωπό μου, πόσω μάλλον να του αφαιρέσω τη ζωή του, ή να συνδράμω σε διεργασίες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου μηχανισμού μαζικών σκοτωμών. Η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι ανυπολόγιστη και βρίσκεται στο υψηλότερο στρώμα των προσωπικών μου αξιών, οι οποίες και καθορίζουν τη συμπεριφορά μου.
Στα 25 μου πλέον είμαι ένθερμος υποστηρικτής της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, μακριά από την οποιαδήποτε απειλή πολέμου. Η 18μηνη εμπειρία μου στο στράτευμα αποτελεί σήμερα υλικό το οποίο αναλύοντας σήμερα μπορώ μετά πάσας βεβαιότητας να υποστηρίξω ότι ο μιλιταρισμός αποτελεί παράγοντα συνέχισης και ενίσχυσης συμπλεγμάτων σχετικών με τον εθνικισμό, το φύλο, τη σεξουαλικότητα και τον αυταρχισμό. Επίσης, αποτελεί απειλητικό παράγοντα όπως έχω ήδη εξηγήσει, για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι αντιλήψεις των ατόμων σχετικά με τις δημοκρατικές, τις ελευθεριακές αξίες, την πρόοδο και την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων.
Με βάση τα όσα έχω αναλύσει, δηλώνω με πάσα υπευθυνότητα ότι αρνούμαι να αποτελέσω μέρος του μηχανισμού της Εθνικής Φρουράς υπό το οποιοδήποτε πόστο ή να έχω εμπλοκή στη λειτουργία του σε οποιοδήποτε βαθμό. Θεωρώ υποκριτικό αλλά ταυτόχρονα και καταπιεστικό προς την προσωπικότητά μου, το ενδεχόμενο να συμμετάσχω σε οποιαδήποτε στρατιωτική δραστηριότητα, είτε αυτή λαμβάνει χώρα στην Κύπρο, είτε οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Δεν επιθυμώ να ανήκω σε κανένα στράτευμα, ούτε να προβώ στη χρήση όπλου, ή να συμμετάσχω σε οποιαδήποτε δραστηριότητα εις βάρος του οποιουδήποτε λόγω εθνικότητας, φυλής, θρησκείας ή λόγω του οποιουδήποτε άλλου παράγοντα. Επιθυμώ ωστόσο, να ζήσω σε μια αποστρατικοποιημένη Κύπρο, χωρίς στρατιωτικές βάσεις και χωρίς στρατόπεδα. Επομένως, δηλώνω μετά βεβαιότητας ότι η πεποίθησή μου έχει στο βαθμό που της επιτρέπεται, θετικό αντίκτυπο στην ίδια μου την πατρίδα.
[…]
* Το αίτημά μου εγκρίθηκε από το Υπουργείο Άμυνας και μετά την αναγνώρισή μου ως Αντιρρησίας Συνείδησης εκπληρώνω την εφεδρική μου υπηρεσία σε φορέα του Δημοσίου.